Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыру мәселесі бойынша көпшілік алдындағы тыңдаулар

Қалалық мәслихатта «Жергілікті атқарушы органдардың әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бағаны тұрақтандыру жөніндегі жұмысының жай-күйі: проблемалары, себептері және шешу жолдары туралы. Елорданың азық-түлік белдеуін дамыту» тақырыбында көпшілік алдындағы тыңдаулар өтті.

Инвестициялар және кәсіпкерлікті дамыту басқармасының басшысы Халел Әкімжанов елорданың сауда және базарларының серпіні, тауар айналымының көлемі, электрондық сауда, сыртқы сауда айналымы, өрт қаупіне байланысты астаналық базарларды жаңғырту, желдету желісінің болмауы, санитарлық-эпидемиологиялық нормалардың бұзылуы және т.б. туралы баяндады. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары туралы айта келе, ол бірқатар облыстардан көкөніс өнімдерін өндірушілермен форвардтық келісімшарттар және сауда желілерімен сауда үстемесін 15%-дан 10%-ға дейін төмендету бойынша шарттар жасалғанын атап өтті. 2024 жылдың қорытындысы бойынша әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары бағасының индексі алғаш рет дефляцияны көрсетті. Бұл ҚР-дағы ең үздік көрсеткіштердің бірі (ҚР 20 өңірінің 18-орны). Сөз соңында Әкімжанов АӨК саласындағы инвестициялық жобаларға тоқталды.

«Астана» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ Басқарма төрағасы Бауыржан Баймұқаш әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыру шаралары туралы айтты. Ол соңғы 3 жыл ішінде елорда нарығында баға инфляциясы бойынша оң динамика байқалғанын атап өтті. Бүгінгі таңда ӘКК-де 35 мың тонна өнім жеткізуге арналған 23 қолданыстағы қарыз шарты бар. Қарыз қаражаты 30 Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге берілді. Қарыз алушылардың шарттық міндеттемелердің орындалуын бақылау шеңберінде сату нүктелерінде бағаларға күнделікті мониторинг жүргізіледі.

Нұрлан Нұрмағамбетов – «Сауда және қызметтер» салалық кеңесінің төрағасы, «Атамекен» ӨКП өңірлік кеңесінің мүшесі, «Әсем» базарының директоры, негізгі үлесі жастарға тиесілі онлайн-тапсырыстар санының едәуір артқаны туралы хабарлады. Онлайн тапсырыстардың өсуі интернеттің дамуына, қаржылық сауаттылыққа, маркетплейстердің белсенді жұмысына және логистиканың жақсаруына байланысты. Жаһандық жағдай ішкі нарықты жергілікті тауарлармен қанықтыруға ықпал етеді. Нұрмағамбетов халыққа тауарларды қадамдық қолжетімділікте беру мақсатында қаланың жаңа аудандарында нарықтарды дамыту бойынша жұмыс жүргізіліп жатқанын, оның ішінде бұл Астана агломерациясына да әсер ететінін атап өтті. Ол кәсіпкерлердің атынан салық режимінің мөлшерлемесін 3% шегінде сақтау туралы өтініш білдірді.

Депутат Владислав Сергеев басқарма мен ӘКК үлкен жұмыс атқарып жатқанын, тауарларды жеткізуге форвардтық келісімшарттар жасасу тетігі отандық өндірушілерді қолдау және бағаны ұстап тұру тұрғысынан да оң әсер ететінін атап өтті. Нарықтарды жаңғыртуға келетін болсақ, оның ағымдағы жылы аяқталуына қатысты алаңдаушылық бар. Бұл негізінен иелеріне байланысты. Алдын ала адамдармен үнемі түсіндіру жұмыстарын жүргізу қажет. Депутаттың пікірінше, барлық мүдделі органдар мен ұйымдар көтерме нарықтарды жаңғыртудың барлық проблемалық мәселелерін бірлесіп пысықтауы қажет. Адамдарды жұмыссыздықтан қорғау мәселелері одан да маңызды.  Барлық мәселелерді жан-жақты шешу үшін нақты көзқарас, стратегия әзірлеу қажет.

Депутат Азамат Айтқожиннің айтуынша, бүгінгі жағдай базарларда өрт, санитарлық қауіпсіздіктің өте төмен деңгейін көрсетеді. Оның пікірінше, базар директорларын тәртіпке шақыру керек, өйткені автотұраққа арналған жерді өз бетінше басып алу фактілері анықталды. Нәтижесінде, базарлардың айналасында тұрақсыз көліктер мен автобустар төтенше жағдайда арнайы көліктердің өтуіне кедергі келтіруі мүмкін.

         Депутат Ләззат Разбекова нарықтардағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі өте ауыр және бұл мәселені депутаттар ұзақ уақыт бойы көтеріп келеді деп санайды. Бағаны реттеуге қатысты бірқатар позициялар бойынша  басқарманың толық ақпараты қажет. Жеткізу амалын қысқарту есебінен қымбат аналогтарды ығыстыру үшін Астанаға жақын орналасқан өндірістерді, шаруа қожалықтарын ішкі нарыққа тарту бойынша шаралар қабылданып жатыр ма? Ақыр соңында, барлық аяқталмаған сәттер бағаға әсер етеді.  Ол елордадағы және облыс орталықтарындағы бағалардың мысалдарын келтірді, Астанадағы пияздың құны 1 кг үшін 200 тг, Көкшетауда 120 тг, Астанада ұн 1 кг үшін 283 тг, Қарағандыда 159 тг  және т. б. Депутат баға белгілеудің талдауын көрсетуді сұрады. Сонымен қатар, оның пікірінше, мәселелерді шешуге Астана агломерациясының құрамына кіретін ауылдарды тарту керек.

Отырыс төрағасы Кендебай Адамбек Қарағанды облысындағы баға кейбір көрсеткіштер бойынша төмен екенін айтты, себебі 19 әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бір бөлігі облыстың өзінде өндіріледі.  Елордада тауарлардың тек 4 түрі өндіріледі.

Депутат Бауыржан Смайылов үш жыл бұрын бұл мәселені зерттегенін атап өтті. Әлеуметтік маңызы бар өнімдерді сататын сауда желілеріне қомақты сомалар бөлінді. Ол жазбаша түрде 10 млрд. теңгеге қатысты, оның қаншасы өндірушілерге, қаншасы сауда желілеріне бөлінгені туралы ақпарат беруді сұрады. Оның пікірінше, соманың 90%-ы тауар өндірушілерге бөлінуі керек.

Депутат Бекзат Жолжақсынов ірі супермаркеттердің мерзімі өткен 1-2% өнімдерін кәдеге жаратуға қатысты сөз сөйледі. Сауда желілерімен фудшеринг туралы шарт жасасуды, осы өнімдерді қайырымдылық қорларына жіберуді, олардың орнына салық жеңілдіктерін беруді ұсынды.

Депутат Қанат Ибраев тұрақты негізде азық-түлік тауарларын сатып алатын әскери бөлімдермен, білім беру ұйымдарымен сауда желілерінің ынтымақтастығын ұсынды.

Отырыс төрағасы Кендебай Адамбек бас жоспардың өкіліне Астана агломерациясын дамытудың кешенді жоспарын іске асыру баға белгілеуге әсер ете ала ма деген сұрақ қойды. Бұл мәселені депутат жоспардың 257-тармағына сәйкес 2025 жылдың басында көкөніс қоймаларының құрылысын аяқтау жоспарланғандығына байланысты айтты. Алайда, бүгінде жобаның кемшіліктеріне байланысты құрылыс басталған жоқ. Азық-түлік өнімдерін өндіруге, сауда орталығын салуға қатысты пункттерді өткізу де мерзімдері бойынша артта қалып отыр.  Депутаттардың сұрақтары көп болғандықтан, ол осы мәселе бойынша жетекшілік ететін қала әкімінің орынбасары мен Астана агломерациясы өкілдерінің қатысуымен көшпелі отырыс өткізуді ұсынды.

Нормативтік құжаттарға сәйкес нарықтарды тексеру жиілігіне байланысты санитарлық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы Айгүл Шағалтаева сөз сөйледі. Олар тәуекел дәрежесі бойынша шамалы мөлшерде болып саналады және үш жылда 1 рет тексеріледі. Бұл осы объектілерге қатысты бақылауды қамтамасыз етуге әсер етеді. Бүгінгі таңда 12 базардың тек 2-уінің ғана қызметтің басталғаны туралы хабарламалары және санитарлық-эпидемиологиялық қорытындылар бар. Базарларда абаттандырылған аумақ, ұңғымалар жоқ, жоғары вольтты желінің астында орналасқан сауда нүктелері бар, өнімдерді сақтау талаптары сақталмайды және т.б. Бұл ретте, тексерулерді тек құқықтық статистикада тіркелген азаматтардың өтініштері бойынша жүргізуге болатындығына байланысты мемлекеттік органдардың өкілеттіктері өте шектеулі. Шағалтаеваның пікірінше, қала сапасыз өнімді кіргізуден қорғалуы тиіс.